Završni arheološki radovi na lokalitetu Gradac kod Krepoljina

Na lokalitetu Gradac kod Krepoljina u Homolju u toku su završni arheološki radovi. Projekat sprovodi Arheološki institut u Beogradu, a terenskim istraživanjima rukovodi dr Milan Milovanović. Sredstva za rad obezbedili su Ministarstvo kulture Republike Srbije i Zavičajni muzej Homolja u Žagubici, koji je i sufinansijer projekta.

Tvrđava iznad Krepoljina

Lokalitet Gradac predstavlja srednjovekovnu visinsku tvrđavu, podignutu na krečnjačkoj steni na više od 400 metara nadmorske visine. Unutar branjenog areala registrovani su profani objekti i crkva, koja se vezuje za period nakon što je Braničevska zemlja ušla u sastav države srpskog kralja Dragutina, posle 1284. godine.

Dr Milovanović objašnjava da se arheološka istraživanja odvijaju paralelno sa analizom pisanih izvora, što donosi nove podatke o tvrđavi:

„Kada smo obišli teren na kome je podignuta tvrđava, kolega Pater Milojević iz Arheološkog instituta i ja smo imali slatke muke gde da postavimo sondu unutar koje ćemo proveriti stratigrafiju. Ovo vam govorim zato što se na lokalitetu vrlo dobro uočavaju ostaci fortifikacija u dužini od preko 40 m, profani objekti, kao i ostaci crkve koju je podigla srpska vlastela najverovatnije početkom 14. veka. Kolega i ja smo se odlučili da postavimo sondu kod registrovanog zida unutar utvrđenja, približno u središnjem delu, kako bi uvideli da li je reč o novom objektu, ili, kao druga mogućnost, da sagledamo da li je možda taj zid u konstruktivnoj vezi sa objektom II. Mislim da za sada imamo realnog osnova da najavimo vreme izgradnje tvrđave. To bi bio period kada je Vizantija u vreme Komninske epohe gospodarila severom Balkana tokom 11–12. veka.“

Problemi sa nelegalnim iskopavanjima 

Milovanović upozorava na veliki broj neovlašćenih istraživanja na Gradcu, koja ozbiljno ugrožavaju lokalitet:

„Žao mi je što moram da konstatujem ilegalne iskope koji su evidentirani. Čak su i ostaci arhitekture na više mesta uništeni. Takvi postupci uništavaju kulturne slojeve, a nalazi koji treba da budu u vitrinama muzeja završavaju na ilegalnom tržištu. Zato je važno da lokaliteti ožive kroz arheološka istraživanja.“

Potencijal za turizam

Iako je Gradac suočen sa problemom devastacije, arheolozi veruju da lokalitet ima veliki potencijal, kako naučni, tako i turistički.

„Još je pesnik i general Jovan Dragašević u 19. veku govorio da Homolje ima ogroman potencijal za posetioce. Moj tim i ja planiramo da nastavimo istraživanja kako bismo dobili još više podataka o tvrđavi. Zamišljam da se za nekoliko godina u Krepoljinu otvaraju turističke agencije koje će od kulturnih ostataka i planinskog ambijenta napraviti svetski brend. Tada samo preostaje Krepoljincima da sede u udobnim foteljama i Amerikancima naplaćuju ulaznice za obilazak srednjovekovne tvrđave i prirodnih retkosti Homolja“, zaključuje dr Milan Milovanović.